Havasını soluduğumuz, yağmurunda ıslandığımız, ekmeğini yemeğini yediğimiz, yerel motiflerini halen yitirmeyen yaşadığımız büyükşehir. DENİZLİ. Konumu itibariyle çok önemli bir yerde bulunan, tarihi geçmişi ve kalıntıları ile tarih kokan, enlerin ve ilklerin kenti, Denizli. Dilimiz döndüğünce kalemimiz el verdiğince yorumlarımızı ve rakamları harmanlayıp bir analiz edelim dedik. Baştan ifade edelim ki bazı verilere ulaşmak mümkün olmadığı için açıklanan son güncel veriler üzerinden değerlendirmelerimizi yaptık. İlimizin en son açıklanan 2023 yılı nüfusu 1.059.082 kişidir. Bu nüfusun 532.365’i kadınlardan, 526.717’si erkeklerden oluşmaktadır.
Denizli’de yıllık nüfus artışının ise 2023 yılında bir önceki yıla göre 2.750 kişi artarak %0,26 oranında gerçekleştiği görülmektedir. Bu oran, geçtiğimiz son on yılın en düşük oranıdır. (https://biruni.tuik.gov.tr/ilgosterge/?locale=tr). Nüfusun %98,76’sı okuma yazma bilmektedir. Bununla birlikte ilimizde okuma yazma bilmeyenlerin sayısına baktığımızda 12 bin 43 olduğunu öğreniyoruz. Bunların 2 bin 553'ü erkeklerden, 9 bin 490'ı kadınlardan meydana geliyor. Bu veriler ışığında kadınların erkeklerden eğitime ulaşmada daha fazla zorluk yaşadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyenlerin sayısı 84 bin 54 olup, 34 bin 46'sını erkek, 50 bin 8'ini kadınlar oluşturuyor. Bu durum ise eğitime okula gitmekte zorluk yaşayan kadınların kendi iradeleri ile okuma yazma öğrenme isteğinin erkeklere oranla daha fazla olduğunu gösteriyor.
Denizli ilinde 2023 yılında aktif çalışabilir nüfus diyebileceğimiz 15-64 yaş grubunun nüfus içindeki yüzdesi 69,01 ve 65 yaş ve üzeri ise 12,31’dir. Çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş arası) yüksek olması, ilin işgücü potansiyelinin yüksek olduğunu göstermektedir. (https://www.nufusu.com/il/denizli-nufusu). İşgücü piyasası araştırması İŞKUR sonuç raporuna baktığımızda 2023 yılı sonu itibarıyla Denizli ilindeki kayıtlı işsizlerin sayısı 26 bin 497 iken bu kişilerin içinde kadınların oranı yüzde 55,1; 18-24 yaş arası gençlerin oranı ise yüzde 19,1 seviyesindedir. Denizli’de 2023 yılı aktif çalışan sayısı toplam 327.266 kişidir. Yine sigortalı istihdam edilen işçi sayısı 2023 yılında 231.993 kişi olarak gerçekleşmiştir. (https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/raporlar/).
Denizli İlinin Genel Ekonomik Durumu nasıl bir bakalım..
En son 2022 yılı için açıklanan TÜİK verilerine göre Denizli’nin kişi başı Gayrisafi Yurt İçi Hasılası, 2021’de 77 bin 864 lira olan kişi başına düşen milli gelir bir yılda ikiye katlanarak 156 bin 713 lira oldu (henüz açıklanmayan 2023 kesinleşmiş verilerin de daha da arttığını tahmin ediyoruz). Dolar başında kişi başına düşen milli gelir ise 9 bin 456 dolar oldu. (https://cip.tuik.gov.tr/?il=20). Denizli’de 2002 yılında tarımdan elde edilen Gayrisafi Üretim 741.513.287 TL iken, 2022 yılında 33.046.541.488 TL ile 45 kat artış göstermiştir. Gayrisafi üretim değerlerine göre 2013-2021 yılları arasında üzüm hep ilk sırada yer almış fakat 2022 yılında üzüm yerini buğdaya bırakmıştır. 2022 yılı bitkisel ürün sıralaması ise buğday, üzüm ve tütün olarak ilerlemektedir 2022 yılı bitkisel üretim istatistiklerine göre Türkiye’de üretilen 19 Milyon ton buğdayın 209.160 tonu Denizli’de üretilmiştir. 2022 yılında Denizli’de üretilen buğday (durum buğdayı hariç) 109.092 ton, durum buğdayı ise 100.068 ton olarak üretilmiştir. (Denizli Ticaret Odası, 2023, s. 112-115). Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2022 yılı verilerine göre, Denizli’nin toplam tarımsal üretim alanı 3 milyon 687 bin dekar. Bunun 2,3 milyon dekarlık bölümünde tarla bitkileri ekiliyor. Meyvecilik alanı 956 bin dekarda yapılırken, sebze üretim alanı da 134 bin dekar. Miktar olarak ise tarla ürünleri üretimi 2,6 milyon ton, sebze üretimi 442 bin 836 ton, meyve üretimi de 852 bin 151 ton. Türkiye’de üretimi giderek azalan tütünde Denizli, Türkiye genelinde ikinci sırada Ege’de ise ilk sırada yer alıyor. Türkiye’nin 80 bin ton civarındaki yaprak tütün üretiminin 17-18 bin tonluk kısmı Denizli’de üretiliyor. Tütün üreticisi sayısı 9 bin 500 olduğu ve 220 bin dekar alanda üretim yapıldığı tahmin ediliyor. Denizli’nin 13 ilçesinde tütün üretiliyor. Ancak üretimin yüzde 85’i Tavas, Kale, Acıpayam ve Beyağaç’ta gerçekleştiriliyor. (https://www.tarimdunyasi.net/2023/11/07/denizlide-tarim-tutun-ve-ciftcinin-beklentileri/). Denizli ilinde 2022 yılı TÜİK verilerine göre büyükbaş hayvan mevcudu 274.787 ve küçük baş hayvan mevcudu 740.964’tür. Yapılan destek ve teşvikler sayesinde 2002-2022 yıllarında büyük baş hayvan mevcudu ve verimi oldukça artış kaydetmiş görünüyor (Denizli Ticaret Odası, 2022).
İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl gerçekleştirilen Türkiye’nin en büyük 500 firma sıralamasında son olarak 2024 Haziran ayı verilerine göre Denizli’den 14 firma girmiştir. Bu firmalardan 5 tanesi kablo\bakır alanında, 4 tanesi gıda sanayisinde, 3’ü demir\çelik ve 1 tanesi de tekstil alanındandır. Denizli’nin sanayisi ve ticareti geniş ölçüde dünya pazarlarının etkisi altında olduğu için ihracat rakamlarındaki gelişme ekonomik gidişin önemli bir göstergesidir. 2023 yılında Türkiye ihracatı yüzde 0,6 artışla 255,8 milyar oldu. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından açıklanan Denizli ihracatı yüzde 10,8 azalışla 4,2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşirken, Denizli İhracatçılar Birliği'nce kayda alınan ihracat yüzde 9,1 azalışla 3,2 milyar dolar oldu. Böylelikle Denizli Türkiye ihracatında 9. sıradaki yerini korudu. (https://tim.org.tr//tr/ihracat-rakamlari).
Bir sonraki yazımızda Denizlide vergi tablosunu değerlendireceğiz.
