Oldukça kapsamlı hazırlanan vergi paketiyle etkili, sade ve adil bir vergi sisteminin yanı sıra, ülkenin ekonomik büyümesi kapsamında yatırım ve istihdamı artıran ve teşvik eden bir yapı hedeflendiği ifade ediliyor. Dolaylı vergilerden ziyade doğrudan vergilerin payında artışa gidilmek; etkinliği kalmayan muafiyet, istisna ve indirimlerin de kaldırılacağı; gelirler politikası ile ilgili düzenlemelere yön verileceği; vergiye uyumun artırılması ve kayıtdışılıkla mücadele, vergi güvenliğinin artırılması ve tahsilatın artırılmasna yönelik düzenlemelerin yapılması gibi amaçlar ön plana alınmış. Bazı düzenlemelere göz atacak olursak;
Yurtiçi asgari kurumlar vergisi, OECD’nin BEPS projesi kapsamında düşük vergileme yapan ülkelerde asgari tamamlayıcı bir vergi alınması için yasal düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. Buna istinaden Türkiye’de de çok uluslu şirketlerden asgari kurumlar vergisi (%15) alınması kanun teklifi içerisinde yer almaktadır.
Küresel asgari vergi uygulaması getirilecektir. Uluslararası asgari bir vergi şeklini alacaktır. Bu doğrultuda Kurumlar Vergisi Kanunu’na 13 maddeden oluşan, yerel ve küresel asgari tamamlayıcı kurumlar vergisi getirilmesine ilişkin bir bölüm eklenmesi söz konusudur (Teknoloji geliştirme bölgeleri şirketleri bu kapsamın dışında tutuldu).
Bu düzenleme, zorunludur. Uluslararası çok uluslu şirketlerin kar kaydırma ve matrah azaltma çabalarına yönelik uzun süredir tartışılan düzenlemelerden biridir. Projeye imza atan ülkelerden hayata geçirilip bizde uygulanmaması düşünülemezdi.
Bazı ödemelerin gelir ve kurumlar vergisi tevkifatı kapsamına alınabilmesine ilişkin cumhurbaşkanına yetki verilmesi. 6563 sayılı Kanun kapsamında, elektronik ticaret pazar yerlerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarının mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcılarının ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının, mezkur Kanun hükümlerine göre faaliyette bulunan hizmet sağlayıcılarına ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarına faaliyetleri dolayısıyla yaptıkları ödemeler vergi kesintisi kapsamına alınmaktadır. Bu kesintilere Cumhurbaşkanı karar verecektir.
Yap-işlet-devret modeli ile yapılan projelerde kurum kazançları üzerinden %30 oranında kurumlar vergisi alınması amaçlanmıştır.
Yatırım fon ve ortaklıklarına tanınan kurumlar vergisi istisnasının, fon ve ortaklıkların gayrimenkul kazançlarının en az % 50’sinin kâr olarak dağıtılması koşuluna bağlanması planlanmaktadır.
Teknogirişim şirketi niteliğini haiz işverenlerce çalışanlara bedelsiz veya indirimli olarak verilen ve ücret niteliğinde kabul edilen pay senetlerinin, verildiği tarihteki rayiç değerinin o yıldaki bir yıllık brüt ücret tutarını aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna edilmesi öngörülmektedir.
Kayıtdışılığı önleyebilmek için vergi cezaları artırılacak ve uzlaşma cezalarla sınırlandırılacaktır (Şu anda da fiilen zaten öyle uygulanıyor). Mükellefiyet oluşturulmadan kayıt dışı çalışan işletmelere kesilecek vergi ziyaı cezasının; verginin 1 katı olarak kesilecek cezalarda 1,5 kat, verginin 3 katı olarak kesilecek cezalarda 4,5 kat kesilecek şekilde artırımlı uygulanacak. İfade etmeliyiz ki, cezadan ziyade sık ve yaygın yoğun denetim hem kayıtdışılığı minimize ediyor hem caydırıcı oluyor hem hatalar azalıyor. Tahakkuk zamanaşımı 5 yıldan 3 yıla düşürülüp mükellefler 3 ayda bir rutin denetleneceklerini biliyor olsalar belkide cezalara gerek kalmayacak.
Vergi aslının uzlaşma kapsamından çıkarılacağı düzenlenmektedir. İsabet olur. Zaten şu an kanun izin verse bile vergi aslında uzlaşma yapılmıyor.
Serbest bölgelerde kazanç istisnası ihracat gelirleri ile sınırlandırılması düşünülmektedir. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren kurumların münhasıran yurt dışına yaptıkları satışlardan (ihracattan) elde ettikleri kazançların istisna olması, yurt içine yaptıkları satışlardan elde edilen kazançlara tanınan istisnanın ise kaldırılması düzenlenmektedir. Suistimalleri önlemek adına isabetli bir düzenleme.
Serbest meslek kazancı ve ticari kazanç yönünden gelir vergisi mükelleflerinin yılın belirli zamanlarında hasılatları yoklamalar ile tespit edilecek. Tespit edilen hasılatları ile mükelleflerin faaliyette bulundukları döneme ilişkin beyan ettikleri hasılat tutarları karşılaştırılacak beyanları arasında yüzde 20’yi aşan oranda uyumsuzluk olanlar izaha davet edilecek. Aslında bu düzenleme tüm kazanç-gider ve servet unsurlarına teşmil edilecek şekilde getirilebilse çok daha kavrayıcı ve kapsayıcı olacaktır. Yani gerçek veya tüzel kişilerin aylık gelirleri ile giderleri arasında afaki farklılıklar olması yada oluşan servetleri ile ile aylık gelirleri arasında tarifi imkansız haller tezahür etmesi halinde, bu farklılığın kaynağının sorgulanarak aradaki farktan bir vergi alınması hem kayıtdışılığıın önlenmesine, hem yasadışı bazı işlerin ortadan kaldırılmasına hem de hazineye gelir desteğine ve verginin mali amacına hizmet etmiş olacaktır.
KDV Kanununa göre deniz ve hava taşıma araçları için liman ve hava meydanlarında yapılan hizmetler için KDV istisnası uygulanmaktadır. Ancak kanun teklifi ile gezi, eğlence, spor ve amatör balıkçılık gibi faaliyetlerde kullanılan araçların, özel tekne ve yatların, deniz taşıma aracı olarak kabul edilmeyeceği düzenlenmektedir. Deniz ve hava taşıma araçları için liman ve hava meydanlarında yapılan hizmetler iade hakkı tanınan istisnalardan çıkarılarak kısmi istisna kapsamına alınmak suretiyle, bu istisna nedeniyle yüklenilen KDV’nin, gelir veya kurumlar vergisinin tespitinde gider veya maliyet olarak dikkate alınması düzenlenmektedir.
Başkasına ait POS cihazı kullananlara, başkasının IBAN'ını kullananlara yani ödemeleri başkalarının hesabına yapılan havalelerle kabul edenlere ve hesaplarını başkalarına kullandıranlara kesilecek cezaları artırılıyor. Çok yaygınlaşan bu tür kullanımların kontrol altına alınması gerekiyordu.
Yaşlılık, malüllük ve ölüm aylığı rakamının 10.000’den 12.500 liraya çıkartılması amaçlanmaktadır. Türkiye, sosyal devlet prensibini her alanda uygulama gayretinde olan müstesna ülkelerden. Lakin bütçe gerekleri ve öncelikleri de eli kolu bağlayabiliyor. Düzenleme isabetli ama belki de yetersiz. İleride daha da artırılmasını ümit ediyoruz.
Yurt dışına çıkış harcı 150 liradan 500 liraya çıkartılacak. Harç ücreti her yıl yeniden değerleme oranında artırılacak. Sözkonusu rakamın 3000 TL’ye çıkarılacağı konuşuluyordu, karşıydım, orantısız bir yükselmeydi lakin 500 TL’nin de düşük olduğunu, 1000 TL olması gerektiğini düşünüyorum. Yurtdışına çeşitli gerekçelerle seyahat eden birinin 1000 TL’yi çok normal karşılayacağını herkes kabul edecektir. Çünkü enflasyon gerçekten TL’nin reel değerini çok etkiledi.
Emekli işçi çalıştıran özel sektör işverenleri sosyal güvenlik destek primi maliyetinin azaltılması için 5 puanlık prim indiriminden yararlanabilmekteydi. Getirilen yeni düzenleme ile düzenleme öncesi veya sonrası yaş şartını da tamamlayarak emekli olup bu kişilerin çalıştırılması halinde destek priminin kaldırılması düzenlenmiştir.
Gümrük Kanununun 167 nci maddesi uyarınca ithal edilecek bazı mallar ile taşıt araçları bakımından ithalatta ilave bir istisna uygulanması, bu malların ithalatını teşvik edici, yurt içi alımlarını ise caydırıcı mahiyette olmasından dolayı belirtilen malların ithalatı ve yurt içi teslimindeki ithalat lehine olan uygulama farklılığı giderilmekte ve KDV Kanunundaki mevcut istisna devam ettirilmektedir.
Birleşme, devir ve bölünme işlemlerinde, devreden KDV ve iade hakkının zamanaşımına bağlı olmaksızın vergi incelemesi yoluyla yeni şirkete devrine izin verilmesi, KDV tutarlarının devralan şirkette indirilecek KDV olarak kullanılabilmesi için, bu KDV’nin doğruluğuna ilişkin gerekli incelemenin Vergi Usul Kanununda düzenlenen zamanaşımı süreleri ile bağlı olmaksızın yapılması ve inceleme sonucuna göre indirim hakkının verilmesi düzenlenmektedir.
Beş takvim yılı veya daha fazla süreyle devreden KDV tutarlarının, indirim KDV hesaplarından çıkarılarak özel bir hesaba alınması, mükellefin talebine bağlı olarak yapılacak vergi incelemesi sonucuna göre gelir veya kurumlar vergisinin tespitinde gider olarak dikkate alınması düzenlenmektedir.
Kanun teklifinde 6183 sayılı Kanuna istinaden “vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belge arama zorunluluğu” kapsamına mahkeme kararları ve icra dairelerinin ödeme veya icra emirleri üzerine yapılacak ödemelerin dahil edilmesi yer almaktadır.
Bazı tütün mamullerinden alınmakta olan maktu vergi tutarına ilişkin asgari maktu vergi tutarının %20’sine kadar olan sınırlamanın kaldırılması düzenlenmektedir.
Döviz ve döviz hesaplarında olduğu gibi şirket ve bankaların aktifinde yer alan kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı mevduat hesaplarının borsa rayici ile değerlenmesi, bu değerleme sonucu, geçici vergi dahil hesap dönemleri itibarıyla değerleme farklarının vergilendirilmesi sağlanmaktadır.
Vergi paketi mecliste. Çeşitli müzakereler sonucu nasıl bağlanacağını hep beraber göreceğiz. Temennimiz, vergi yasalarının tamamının öncelikle “sadelik” sonra “basitlik” sonra da “etkinlik” temalarıyla tamamının, vergiden etkilenen ve söz sahibi olması gereken tüm kesimlerin görüşlerini alıp bir potada eriterek reform mahiyetinde düzenlemelerin bir an evvel hayata geçirilmesidir. Hızına yetişilemeyen dijital bilgi çağı, nesneyi kullanmadan eskitmektedir. Ama tüm alanların olduğu gibi vergi yasalarının da dijitalleşmeye ayak uydurması zorunlu gözükmektedir.
Prof. Dr. Ersan ÖZ
